Ν.4780/2021: Ψηφίστηκε ο νέος νόμος που τροποποιεί την ιδρυτική νομοθεσία της ΕΕΔΑ

Μετά από πρωτοβουλία της ΕΕΔΑ, η οποία έγινε δεκτή από την Κυβέρνηση και προκειμένου να είναι έτοιμος ο Εθνικός Θεσμός να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος, ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες η συζήτηση στη Βουλή και η ψήφιση του Ν 4780/2021 «Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής» (ΦΕΚ 30/Α/28.2.2021), ο οποίος τροποποιεί την ιδρυτική νομοθεσία της ΕΕΔΑ και αναβαθμίζει τον Εθνικό Θεσμό Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Λαμβάνοντας υπόψη το θεσμικό της ρόλο ως γέφυρας μεταξύ της διοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών, ο οποίος επιβεβαιώνεται για ακόμη μία φορά από το νομοθέτη, συνοψίζονται παρακάτω ορισμένα επιμέρους σημεία του νέου νομοθετικού πλαισίου της ΕΕΔΑ:

• Η ΕΕΔΑ αναγνωρίζεται ρητά στον καταστατικό της νόμο ως ο Εθνικός Θεσμός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
• Η ΕΕΔΑ αποκτά νομική προσωπικότητα, λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια.

Συγκεκριμένα:

(α) Η ΕΕΔΑ πλέον λαμβάνει επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, η οποία εγγράφεται σε διακριτό αναλυτικό λογαριασμό εξόδου στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Οικονομικών, ενώ καταρτίζει σε ετήσια βάση δικό της προϋπολογισμό που συντάσσεται με ευθύνη του Προέδρου της, χωρίς να απαιτείται σύμπραξη άλλου οργάνου. Η ΕΕΔΑ, με απόφαση της Ολομέλειας, μπορεί να μετέχει σε εθνικά, ευρωπαϊκά ή συγχρηματοδοτούμενα ερευνητικά ή άλλα προγράμματα, καθώς και να συνάπτει συμφωνίες με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και άλλους φορείς σχετικές με την αποστολή της. Επίσης δύναται να αναθέτει σε τρίτους με σύμβαση έργου, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων, εργασίες που δεν μπορεί να εκτελέσει η ίδια.
(β) Ενισχύεται η οργανωτική δομή της ΕΕΔΑ, καθώς συστήνεται θέση Διευθυντή ενώ οι οργανικές θέσεις επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού αυξάνονται συνολικά από 12 σε 15. Η ΕΕΔΑ διαρθρώνεται πλέον σε δύο οργανικές μονάδες επιπέδου τμήματος: α) τη Μονάδα Επιστημονικής Οργάνωσης και β) τη Μονάδα Διοικητικής και Οικονομικής Οργάνωσης.
(γ) Εξειδικεύονται αναλυτικά οι αρμοδιότητες του Προέδρου και του Προεδρείου της ΕΕΔΑ ενώ ενισχύονται και οι αρμοδιότητες της ΕΕΔΑ, καθώς ρητά ο νέος νόμος ορίζει ότι η ΕΕΔΑ μπορεί να διενεργεί επιτόπιες έρευνες.

Ως προς τη σύνθεσή της:

• Η ΕΕΔΑ αποκτά πιο ευέλικτη σύνθεση καθώς σε αυτή διορίζονται πλέον με θητεία 4 ετών 19 μέλη με τους αναπληρωτές τους, ενώ αποκτά τη δυνατότητα περαιτέρω διεύρυνσης της σύνθεσής της κατά έως 4 επιπλέον μέλη ύστερα από πρόταση της Ολομέλειας. Σημειώνεται ότι στην τρέχουσα σύνθεση της ΕΕΔΑ τα μέλη υπερβαίνουν τα 40 ενώ η θητεία είναι τριετής. Στη σύνθεση της ΕΕΔΑ ορίζονται πλέον μέλη και από περιβαλλοντικές οργανώσεις καθώς και από την Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της Χώρας.
• Ο Πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής ορίζεται ως λειτουργικός σύνδεσμος της Βουλής των Ελλήνων με την ΕΕΔΑ, ενώ κάθε Υπουργείο καθώς και κάθε πολιτικό κόμμα που εκπροσωπείται στη Βουλή, ορίζει ένα πρόσωπο ως λειτουργικό σύνδεσμο με την ΕΕΔΑ. Υπογραμμίζεται η ιδιαίτερη σημασία της συνεργασίας της ΕΕΔΑ με τη Βουλή, τα πολιτικά κόμματα και τα Υπουργεία κατά τη διαδικασία κατάρτισης νομοσχεδίων που αφορούν θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕΔΑ, με απόλυτο σεβασμό στη διαδικασία νομοθέτησης λειτουργώντας ως «γέφυρα» όχι μόνο μεταξύ της Πολιτείας και της Κοινωνίας των Πολιτών, αλλά και μεταξύ διεθνών προτύπων για τα δικαιώματα του ανθρώπου και εθνικής νομοθεσίας, είναι σε θέση να βοηθήσει ουσιαστικά στην εναρμόνιση των εθνικών ρυθμίσεων με τις διατάξεις του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου.

Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), ως ο Εθνικός Θεσμός για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΘΑΔ) και το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας σε ζητήματα προώθησης και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, συστάθηκε το 1998 σύμφωνα με τις Αρχές των Παρισίων των Ηνωμένων Εθνών (σύσταση της Γενικής Συνέλευσης 48/134, 20 Δεκεμβρίου 1993). H αρμόδια Διεθνής Υποεπιτροπή Διαπίστευσης του GANHRI, που λειτουργεί υπό την αιγίδα και σε συνεργασία με το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, έχει απονείμει στην ΕΕΔΑ ήδη από το 2001, βαθμό διαπίστευσης Α, σε αναγνώριση της ουσιαστικής ανεξαρτησίας της. Επιπλέον, η πολυσυλλεκτική σύνθεσή της επιτρέπει τη συνέργεια δυνάμεων, που σπάνια έχουν τη δυνατότητα συνύπαρξης στο ίδιο όργανο: εκπροσώπων της Διοίκησης, ειδικών επιστημόνων, πανεπιστημίων, τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, εκπροσώπων των αναγνωρισμένων από τον Κανονισμό της Βουλής κομμάτων, Ανεξάρτητων Αρχών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Δείτε εδώ το τελικό σχέδιο του νόμου, τα συνοδευτικά κείμενα καθώς και το σχετικό υλικό από τις συνεδριάσεις της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής

Διαβάστε το σχετικό άρθρο της Προέδρου της ΕΕΔΑ Μαρίας Γαβουνέλη: «Η ΕΕΔΑ μπροστά στο μέλλον» (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 23 – 1 – 2021)